KARANGAHAN

Siisay an Uragon?

Ini an istorya na sakong tinipon sa haloy na panahon

Sakuyang hinalungkat sa kalot,nakatago sana sa kahon.

Mga ugaling lapa; haloy ng namamarong pano mabata

Ngane maaraman mo dai ka kuna magtiwa-tiwa.

Kan inot kadakol kami barkada maisipon

Mga ugali sa mantok, gari mga patal na mga upon.

Lalo na pag nag- iriba an gabos baga mga mahambog

Uragon asin mga maiisog pero nata pirme may ludog.

Yaon an manlaenlaen na istorya na puro sana paros

Garo man sana baga bagyo kun itamaan natataros.

Siya an uragon! Siya an madunong! Siya an gabos

Kaya kami mga uripon huni digdi sa gilid makilimos.

Bago mo ibuka an ngimot dapat mong pag- isipan

Ngane dai ka nanggad makaraot sa pag-iribanan.

Habo mi man kan rebok, dai mo kami pagpiriton

Baka mahiling mo kon siisay talaga an uragon.

Dai kana maghalat na malastiko ka pa sa payo

Aram na kan gabos an saimong nakatago na sekreto.

Bago mo maheling an muta kan ibang tawo

Hilingon mo kuna kun may muta an mata mo.

An luho kan sadit na dagom saimong naheheling

Pero an luho kan patok ika baga naduduling.

Aram mo nan istorya kan mga tawo sa barangay

Pero an saemong buhay, nata saimo bagang piglikay?

Si Neil Francis Candaza o mas midbid sa radyo bilang si Isko '07, sarong Malilipotnon, buda saro sa mga nangungurog na para-rawitdawit sa istilong suanoy o tradisyonal. Nakua niya an pangaduwang puwesto sa 2008 Tigsikan Challenge sa Tabaco City, buda kaapil siya kan TAWO: Tabaco Writers' Workshop buda padabang parasurat kan An Banwa: Kultura buda Artes kan Tabaco.

Kapot
Kan aki sa saiyang palad an dyolinDaing iro, daing kaalo,
Hubad sa mga matang
Pigsisirip an kalayo kan kolor
Pinabayaan an mga muro
Na susugon an gayon kan litik;
An aki kagurangnan.

Ukuda an dugoSa mga muro, tanganing mabawi
An dangog kan maging hadi:
Mamugtak buda tama,
Sadirihon buda ipanao
Anong ginaras sa kusog
An mapatos sa daing kasagkudan
Dangan tumangan an kuko kan pabula?

Dai ko matataram buda maipanuga
Sa aldaw na siring sa aking mapangyari,
Ikabugtak ta `ka sa sakuyang palad,Gibohon na lungib an saimong ulok
Buda an saimong luha na sambahan
Mga sukol na may antusan.

Pag an kusog na ini -- na mapalipot
Kan saimong puso -- maging birtud
Kan sakuyang boses,
Dai na nanggad ako maawit
Ta an sakuyang awit hali sa kumpas
Kan saimong puso, minataongPakpak sa mga nota, nagiging
Salampati.

Na an mga puro kan muro nasilag
An tawo sa sakuyang kalag,
Makukua sana an aningal
Kan sakuyang takot, ta anSakuyang isog nageerok sana sa
Tag-init kan saimong daghan.

Dai ko matataram
Buda maipanuga sa aldaw,
Na siring sa aking mapangyari
Ikabugtak ta `ka sa sakuyang palad:
Ini an sakuyang panuga --
Danay kang anion
Sa sakuyang mga takyag.

RICHARD MADRILEJOS
Hangos kan bagong paros sa Isla San Miguel

An pagmawot gilayon
sa bituon kan damlagon,
nasa hangos
kan bagong paros.

Makusog, isisibog
mga itom na dampog,
pabalik sa kalangitan
sakit kan iuran.

Sa paghingalo kan sulnupan
may hamot an kabanggihan,
sa kubong kan bagong paros
an isla mahamis na magios.

Sa pagmuklat kan sirangan,
buhi an kadlagan buda kadagatan
sa kawata'n kan bagong paros,
naghahangos, sa magaboton na duros.

JAIME JESUS BORLAGDAN
An Istorya kan sarong awot

Kan nilaog siya sa harong
arog kan awot na ginabot sa magapo
dangan tinanom sa maray na daga,
kan su sinaray niyang isog nawaran ki kamugtakan,
nagadan na man su pagmawot niyang mabuhay.

Sa imbong kan mga lanob
na daing lipot na pigpapalaog
luminatang su saiyang tulang
na napupungaw sa pangangaipo
ki paglakop.

Su lawas niyang dai na nahihigot
ki punaw buda pakikig-agaw,
huminewas sa rasay
kan ubos na mga laogan.
Ta hali digdi kuminamang
an dakol na burak kan buru-banggi
niyang pag-utob
sinurop su saiyang sapog.
Natada saiya an masakrot
na duga kan pag-alang.

Dangan siya buda an bintana
pagturog na an gabos
pigsasapar an haldat kan imon
sa layas na mga bituon.
Saro siyang awot
na ginibong tinanom.

Tabang saiya an panahon
na maako an saiyang pagkatanom.
An saiyang ogma mga ngipon
kun kaipuhan niyang pahilingon.

Naubos na
su saiyang ngipon.
Sarong hapon, sa balkon kan saiyang pagsulnop,
pighiling niya su laog kan saiyang kamot.
Pigsusog duman su mga dalan kan salog.
Punas na kan haloy na dai pagmawot.
Bago abtan kan diklom,
bago madungawan kan mga bituon,
luminuwas siya sa harong.
Naglakaw na daing kiling,
na garo dai nang kikilingan
sagkod maabot
an lugar na daing kasiguruhan:
An kadlagan. An kadlagan
kun sain sana siya may kasiguruhan.
Duman an paghangos
na haloy pinugol
giraray pinunan.

JAIME JESUS U. BORLAGDAN

An pagbutas


Pagnabobotod na
sa paoro-otrong bagay
bakong minawot mo man
na magtukaw
sa tampi kan dagat
isuka an gabos na piot
sa kahewasan
hangoson an kahewasan
muya mong kagan ki dagat
an saimong daghan.

A, pero an pagbutas
garo pagluwas
halis sa nasusulong harong
haloy na tinipon
pasiring sa maawot
na haloy pigraraot.

Paghinampang mo an dagat
digdi sa tampi kan kinaban
tatalikudan mo an mailaw na karnabal
kun sain saro kang sirkerong
nagtutulay sa alambre oru-aldaw.
Pano na su mga palakpak?
Pano na su ngaran
na may patenteng nagkikimat-kimat?
Pero nabobotod ka na sa paoro-otrong bagay
muya mong kagan ki dagat
an saimong daghan.

Kun siring, dangogon mo muna ako
mantang pigpupusak ko an sadiri
sa basud
dangogon mo muna ako
mantang pigpupugulan an ikog ko
kan baybay.

Dangogon mo ako
ta arog ako kaini minagibong kahewasan.
An kada pagbalik sa hinalean
garo enot na pag-abot sa padumanan
an kada paghale garo may babayaan
na dai na babalikan.
An arog kaan na relihiyon
kaipuhan mo munang dangogon.
Bago mo ako mawoton
dangogon mo muna
kun kaya mong ipalis
an dawa sarong tagdo ko
sa saimong daghan
buda pahukulon ining
arog kaini.

"Buksan ta na an Tag-init kan dos mil nuwebe."

NOEL DORENTE
An Hapot
igwa ki mga tawong pag ikinurit ka sa papel
dawa gibo sa lapis
dugo an mahihiling mong tinta na ginamit.

paghona mo rukit-dukit sana
kudi sa mata mo an dugo nakabalyo
nabasa mong anino daa an kolor kang saimong kalag.

tinabagan ka na, inunas ka pa
kang alimantak na igwang salang
kaniguan an pagpaarungaong kang bata na hali saimo.

huminugpa ka sa saimong natitindogan
huminugpa ka sa oras kang saimong oras
huminurugpa an luha kang mga pusong nakikidumamay!

kudi siya an nagadan ta dai ka na
magayon an katuninongan
kudi nata daw babloy an buhay pag dai kitang kaiwal?

GIOVHANII C. BUEN
Ipinagtimpla mo ako ki kape

An tasa dae mo pinano,
Ta an sabi mo baga
An mapano kaini--
pagkamoot mo sako.

An init kaining kape
Dae nakakapaso,
Dae nakakadalso,
Arog kan init sa mauran--
kan pagkugos mo sako.

An aroma kaining kape
Mahamot na sakuya minapukaw,
Arog kan paghadok mo sako
Para ako pukawon--
sa pagpoon ki aldaw.

Pero ining kape--
na pirmi mong tigatimpla sako
Dae pa man minadoot sa sakuyang ngabil
Namit na an hamis,
Ta sa pagtao mo kaini sako
Ika sincerong minahiling buda minangirit.
JAIME JESUS U. BORLAGDAN
Sarong Mainit na Aldaw
Dakol an naghahagad kan aldaw
na magin arog kaini.
Ini an minapabulawan sa mga tinampo
sa pigbabalad na ani, an minaparambong
kan mga halayhayan sa mga dinurumog
sa paglaba, an minapadagos sa pagbuhos
ki tulang sa mga paa kan mansiyon
na pigtatapos, an minasibot sa sadiyot
na bagting kan pigtitindang palipot.

Gari ka naghihiling
sa bintanang malinawon an salming.
Gari kita pigpapahiling:

Su liwanag arog kan init
na nagmukna sa kinaban.
Hali digdi minahugpa an linaw
sa mga itsura. Rirawon.
Garo ritratong ikinurit ki tarom.

Namamate ko su nahiling ko: Pigsasapna kita—
piggigibo giraray.

Hali satuya minaluwas
an hilaw na lawas—
na nagkurubong sa diklom
sa itsura kan tubig
na natipon sa malipot na panahon.
Siring man sa irarom kan arik-arik
muyang pumaknit kan gayon
hali sa mga dai narereparo
dangan magturon-turon
sa dagang mainiton—sarong sayaw
ki pagpamidbid: Hilinga, huni kami

Hilinga, ta parakua man an init na ini.
An ragit arog an dagit
kan pagbawi. Ano an pigbabawi?
Kalumuyan. Pigbabalik an tagas
sa kinaban nganing mabuhang
mawaran ki kupot
arog kan minapasang marang daga.
Hali digdi makaluwas daw an pisog
kan kapinunan?

Pigbabalo kita kun sagkod sain
an kayang itao. An gibuhon giraray kita
bakong arog kaini kundi daing natok na mga gapo—
magin kaarog kan pigtatangad na mga lawas
na daing digta—purong enerhiya!—
mga lansang buda yelong pataw-pataw
sa kahewasan.

*
Sa kahaluyan
arog kan bagang kinaon kan sadiring isog
suminibog na su init
pasiring sa saiyang kapinunan na rarom—
sa lugar na pigtalikudan kan mga bulod—sa diklom—

o kita an nagrayo sa pagkadaog. Makakarayo daw kita?
Ta dai pa tapos—ta daing kasagkodan—an talimon
ta sa kalayo, sa init na garo dagit, na garo pagkamuot,
na minagibo satuya,
na minaraot satuya.

ISKO CANDAZA

Misteryosong Taldok

Sarong aldaw napaduman ako sa kabuldan

Nahiling ko an dakol na kakahuyan

Ako nagngalas nagayunan sakong pinutol

Dai ko aram igwang tawong nagpupugol

An misteryosong taldok sakong dinara

Daplos sa likod asin labod sa abaga

Pagal an lawas an taldok sakong namansayan

Kun sisay an may sadiri, ako baga nalilibungan

Magayon an kahoy asin pambihira an korte

Kun nata ko nakursunada, ano an nangyare?

Pirang aldaw baga dai ako nangiturog

Maski sigeng kakan pero dai nababasog

Sarong albularyo an sakong dinulok

Warang turog asin pahit sana an kakaulok

Anong rason baga kan misteryosong taldok?

Kun nata ko pinutol, hilinga sa sakong pandok

Dai ko malikayan asin warang padudumanan

Kaya buhay kong ini warang kairibahan

Mientras nahihiling ko an misteryosong taldok

Ini an nagtaong leksyon sakong sinaudok

Siguro an makadangog/ makabasa kan rawitdawit ko

Kamo tabi mangangalas sa mga paliwanag ko

So iba nagtutubod asin so iba warang pakiaram

Kaya ko ini nahaman, ini baga satong namamatean

Sa mga bagong tubo ngonayan, dai sinda nagtutubod

Wara kitang maginibo, sa bagong teknolohiya nakaukod

Ini parte man sana kan tinodan kan mga kagugurang

Ini na an saindang nagimatan kita baga minasulang

An misteryosong taldok, saro man sanang halimbawa

Kun kita nakakasabot o basta na sana kita minatiwa-tiwa

May mga minakontra asin may mga tawong nakaksabot

Kanya-kanyang pagtubod sana dai kita makakaraot

Kun ini an gusto kan lambang saro o persona

Satong isipon ini an naging parte kan buhay ta

Sa ngonayan uya na kita sa bagong teknolohiya

Sato nang malilingawan an sa gugurang na pagtubod baga

Dakol an paagi ngane satong salud marahay

Kun kita may pagtubod sa Dios magian an buhay

Dai lang kita makalingaw sa Saiya kita mag-arang

Tawo lang kita natural na kita man an may pagkukulang

JAIME JESUS U. BORLAGDAN

An Tindera

Ano an nasa mata kan tindera
sa laog kan rehas na iskrin?
Su pigmamawot daw
kan gabos na paratinda—
kwarta? Bako man gayod
saiya an tindahan na ito.
Saka aram niyang pano na
an kaha. Pero kaipuhan
niyang maghalat. Ibahan
an mga panindang dai pwedeng
mawalat. Baka nalaom siya.
Pero kasubago binuksan niya su pinto,
may tinapok sa basurahan.
Naghiling-hiling pa ngani
sa tinampo, nagpahuruhayahay
sa paros kan kaskas
kan mga awtong pasiring sa kun sain.
Huna ko bumalyo siya sa tinampo,
pero uminatras, luminaog giraray
dai nang luwas-luwas.

Dangan, huni na naman siya nakatanaw sa luwas.
Ano man an saiyang pighihiling—
su bakanteng loteng kadlagan
na nagsasabing bawal magtapok ki basura?
Dawa nasa hampang, dai niya naman ini nahihiling.

Kun may parokyanong minahaloy
para sa halipot na huron
ihapot niya pirmi ini kun mapasain.
An iba sa mga harayo maduman.
Gurano karayo, lampas sa arog kaining lugar, mahapot siya.
Lampas pa sa luminampas diyan,
masimbag sinda. Nata, maiba ka?
Rumdumon nindo
ta nag-ulok naman kita ki arog kaini
kun masimbag siya kan pirmi niyang pigtataram:
Dai— tama na ako digdi.

Pirmi sa sarong paaram iwalat an tindera.
An saiyang mata arog an paghagad
kan sarong dai nakakasawod.
Pero aram niya na dai man maitatao,
dai niya man maaako.
Ibayaan siya kairiba
an mga panindang dai puwedeng bayaan.

Sa likod kan pahaling mga nakahuron
nahihiling niya an saiyang buhay—
naglalapag. Pig-aagda siya kaini
pasiring sa mga lugar
na muya niyang maduman—sa lugar
na siya an pigbabantayan, may kantidad;
siya an pighahagadan ki mga istorya
kan mga nabayaan—an saiyang buhay, parayo saiya
muyang mawara.
GIOVHANII C. BUEN
KaTHCHER NiNG BuRAY III

Grabe an kurutob-kutob kan daghan ni Bichek ta ni minsan dae pa siya nakahiling ki arog kaito kadakulang lapit. Ano an boot sabihon kaito? hapot niya sa sadiri.

Nagpurula an saiyang mata sa kaiisip.

Inabot siya ki maaga sa kusina. Pag-abot ki alas otso, makaskas pa sa alas-kuwatro, tinuyo niya an saiyang psychiatrist.

'Kokak.' sabi kan saiyang psychiatrist pagkalaog ni Bichek sa opisina kaini.

'Thank you, Dok.' sabay tukaw sa silya harani sa lamesa kan talapang.

Dr. Sigmund Frog; sabi kan saiyang lapida.

Psychoanalist. Psycho. Analist.

A psycho who do anals.

'Kokak, kokak. Kokak.'

'Actually dok, may napangiturugan akong malaen kasubanggi.'

'Kokak.'

'May pinako na tawo ta dakol ang may muya na pakoon siya. Pero dakol man an naghihibi kasu tigpapako na siya'

'Kokak.'

'Kasu pinako na siya, lumininog ki makusog ta grabe an hiribian kan mga prostitute.'

'Kokak.'

'Sa paglinog, nagkahurulog an mga prostitute sa kalot ta nabanga su daga. Buda kun saen luminubog su posteng pinagpakuan kaitong tawo na tigtataram nindang nagkasala ki dakula sainda...'

'Kokak.'

'Iyo--kun saen ito luminubog duman nagluwas su dakulaon na lapit.'

Pagkadangog kan psychiatrist sa hudyan na tinaram ni Bichek, nagrulukso-lukso ini na garo kwitis. Nagpabanda-banda sa lanob, kisame buda salog tapos nagkukurahaw ki: 'weee...wee! weehe...weee'

'Dok?' sabi ni Bichek.

Puminondo an talapang sa pasirko-sirko niya buda huminugpa sa lamesa kun saen sya nakapwesto kasubago.

'Kokak.'

'Hanggang duman man sana ito dok.'

'Kokak.'

'Pagkatapos kaito nagimata na ako.'

'Kokak.'

'Wara man.'

'Kokak, kokak.'

'Iyo palan. Nagruluhudan pa palan an mga kapadian sa dakulaon na lapit bago ako nagimata.'

'Kokak.'

'Alas tres. Ma-alas cuatro ning maaga.'

'Kokak.'

'Kung luminupos su lapit?'

'Kokak.'

'Dae ko aram ta nagimata na ako tapos nadipisilan ako bigla sa paghangos.'

'Kokak. Kokak. Kokak...'

'U-huh.'

'Kokak, kokak.'

'Boot mong sabihon normal na phenomena pa ang pangiturugan ko?'

'Kokak.'

'Nata man?'

'Kokak.'

'Igwa.'

'Kokak.'

'Nata hadabon kita sa sex.'

'Kokak. Kokak.'

'Hmm...igwa pang saro; ano daw kung mag-uran ki buray.'

Pinitik kan talapang, gamit an dila niya, an saro sa mga libro sa bookshelf na kataid lang kan saiyang lamesa. Mysteries of the primal world an title.

Binuklat ini kan talapang buda pinahiling kay Bichek an piktyur kan obelisk.

May obelisk sa Vatican, sa Washington D.C. buda sa France.

'Kokak.' sabi kan talapang. 'Kokak, kokak, kokak.'

'Ah...' sabi ni Bichek habang tigdadangog an paliwanag kan saiyang psychiatrist.

'Kokak.' piktyur naman kan eiffel tower an pinahiling saiya.

'Ok.'

'Kokak. Kokak.' leaning tower of Pisa naman suminunod.

'Boot mong sabihon wara man ning diperensya sako?'

'Kokak.' simbag kan talapang.

May pinitik pang sarong libro an talapang gamit an dila niya. Encyclopedia of the unexplained an title.'Kokak. Kokak.'

'Ano man manungod sa kahaputan ko? Kung ano man nanggad mag-uran ki buray?'

'Kokak.'

'Hmm...muya kong magsalo siguro.'

Binuklat kan talapang su libro buda pinahiling kay Bichek su mga accounts kung saen nag-uran ki sira sa Paris, coins sa London buda strawberries sa Berlin.

'Kokak.'

Pagkataram kaini kan talapang nadismayo si Bichek.

NOEL DORENTE

Garo

turugdunanon ako ki mga salampati

liluwagan ko pano ki alolonti

sarong aldaw dai ako baga

luminood an saro sainda.

bata su maringsalon pati ito

tituka-tuka an talinga ko

sa abaga ko minasablay

may makauurag pa bagang ibibunay.

nugad ako nangaturugan

may salag daa akong pigtatangadan

kudi dai na ito natapos

sa higdaan na palan siya duminagos.

RICHARD MADRILEJOS

Aki Ko

Sa piyong mong mata an katoninongon kan isip ko,
Sa sadit mong hinangos an kapahingaloan kan puso ko,
Sa pulbo mong parong an kabasugan kan tulak ko,
Sa gios mong may kairibahan na agrutong an kakusugan kan lawas ko,

Kun ika man magimata, humibi,
mamata ako, maski matanga na nin banggi.
Huli ta sa saimong pagkaturog, aki ko,
an paglaom sa malumlom na aga.