JAIME JESUS U. BORLAGDAN
An Tandayag sa Sirong kan Tulay kan Tayhi
Pagmatanga, dulo na pagdaing bulan, buda an mga bituon nalilipudan ki kun anong itom na mag-abuton, pipataanan an mga solong naglalakaw na dai na pag-agihan an tulay kan Tayhi.
Ta arog kan tulong personang dai na nakabalyo sa ibong na pampang ta uminagi digdi, baka masabatan mo an Tandayag sa tulay kan Tayhi.
Saro sa tulo iyo an Pamayo kan lugar na sa sadiri niyang pataan iyo an suminuway. Pakatimak pa sana kan botas kaini sa tabla kan tulay, buda buminuyog-buyog ini sa gabat buda sa kalumaan naman kan tukod na yakal, diretso lukso su tandayag hali sa sirong kan tulay kan Tayhi.
An pandok kaini hinat pagilid sa talinga mala sa tambasakan na ngimot na an ngipon mga parasupsop na linta. Saro sana an mata kaining bulakog, na kadakula ki bola. Sa laog kan matang ini an saradiyot pang mga mata na an pagpirirok garo layog kan mga napulot na insekto. An unit kan pandok kaini kolor ki laman na nalalapa na sa pakalugom sa tubig tabang. Pero an lawas kaini iyo su sa maitumon na mantok, na may sarong dakulaon na agat na iyo an panggadan.
Sa saralak kaining boses kan gurang na babayi, ikos, buda uwak, hinapot kaini su Pamayo kan lugar:
“Ano an pinaka-dakulang kabaliktadan sa kinaban?”
An tono kan taramon kaini arog sa Kagurangnan kan sinugo su Liwanag buda Diklom na magsuhay ngani makagibo ki Aga buda Banggi.
Sa ngalas buda kigkig, nawaltak su isog kan Pamayo, buda luhay-luhay na nagsimbag:
“An totoong may pagmakulog sa banwaan, dai sa kapangyarihan…”
“Ika an kabaliktadan na ini?” hapot kan Tandayag; an agat niya dinudo sa pandok kan Pamayo.
“Iyo tabi”. Nagtatakig kaining simbag.
Su saradiyot na mata sa dakulang mata kan Tandayag gabos puminuntok sa Pamayo. Hiniriling kaini su tahaw kan saiyang lawas-sa puso. Pirang nakaagi pa , durungan na puminiyong su mga mata, pagmuklat gabos na ini pula. Napasibog su Pamayo sa isog kan itsura. Minabirik na kuta ini padulag kan hali sa likod niya sinipit su liog niya kan agat kan Tadyag. Nahulog su payo kan Pamayo sa salog na garo natakdag na niyog.
Sunod na banggi, sarong negosyante an nabanggihan sa pag-uli hali sa saiyang tindahan. Pagtimak kan makintab niyang balat sa tabla kan tulay, sinabat siya kan luminuksong Tandayag sa sirong, buda an kahaputan:
“Ano an pinakadakulang kabaliktadan sa kinaban?”
Takot na nagsimbag ini: “An mga maray an buot, dai nagyayaman.”
“Ika an kabaliktadan na ini?”
“Iyo tabi.” Duwang beses kaining tinaram. Pero kan hiniling kan mga mata su tahaw kan lawas niya, nagmuklat ining itom, kaya arog sa Pamayo natakdag na garong niyog sa salog su saiyang payo.
Nagkapirang maliwanag na banggi an uminagi, kan igwang sarong bua an napaagi sa tulay. Dai ining bado ta tapos pa sana ining lupigan kan mga nag-iirinuman na tambay sa may looban. Pagtimak kan bitis kaini sa tulay, uminabot su Tandayag.
Pero bago pa ini makahapot, bago pa ngani mapahiling kaini an makatakot na sadiri, nagparagasod na su bua:
“An pinakadakulang kabaliktadan sa kinaban iyo ini: An pwede sanang kumulog satuya ay an satong mga padaba! Iyan an pinaka-dakulang kabaliktadan. Dai na ki naghihibi sa sakuyang harong. Dai na ki napupunaw sa sakuyang harong. Yaon na sinda sa langit. An mga ‘baba ko kinulog ko, ta padaba ko sinda, kaya sinalbar ko sinda. Iyan an pinaka-dakulang kabaliktadan sa kinaban. Ako an pinaka-dakulang kabaliktadan sa kinaban!”
Su mga mata kan Tandayag puminuntok sa tahaw kan duwang dudong luyos. Turutadtaod pa muminuklat ining liwanag na garo naging aldaw. Luminaog an liwanag na ini sa lawas kan nabuang babayi. Sagkod sa mawalat sa Tandayag iyo an maragsip na arikurong kan mantok.
Nadangog na sana an boses kaini na garo hali sa harayuon.
“Puon ngonyan, sagkod may matuparan ka man na arog satuya, masuksok ka sa lawas na binayaan ko, mamaan ka gamit an mga mata ko, magadan ka gamit an sakong agat, buda maharong ka sa sirong kan tulay na ini kun sain ko tinapos su sakong sadiri, kun sain nagpuon ini gabos, ta dai ko maako an kabaliktadan kan kinaban.”
Sagkod ngonyan, dawa hinalon na kan maliwanag na ilaw kan syudad an tulay kan Tayhi, madadangog pa daa kan mga nakaistar harani sa salog, an bigla na sanang suriyaw, buda tanog kan natatakdag na niyog sa tubig. Lalo na sa mga banging daing bulan buda an mga bituon itahuban kan diklom kan sarong mag-abuton. TAPOS.
* * *
RICHARD MADRILEJOS
Tunay na lalaki
Sa pag sapa mo kan
dahon kan bayawas
pagandam sa lagatak
kan labaha ni Tiyo – Aray!
Pagdalagan, marabas
paglampaw sa salog – Splash!
Ika tunay na daang lalaki!
Mala ta inagihan mo na an ritwal,
ika makursunada
daing supogsupog,
pamomooton an babaye
nganing madale,
tapos babayaan – Yay!
Ika - tunay daw na lalaki?
* * *
GIOVHANII C. BUEN
KaTCHER NiNG BuRAY
‘Batag.’ ‘Ano?’ ‘Batag.’ Ang otro ni Bichek. ‘Ano’ng batag?’ Hapot giraray ni Touran. ‘Hapoton mo si Voljas kun muya nyang batag.’ ‘Nata?’ Imbes na magsimbag, ininom na sana ni Bichek an natadang kape na nakakaag sa styro cup.Inapod ni Touran su waitress na orig saka nag-order ki batag. Si Voljas man, na minaabot pa sana, pirit tigpaalo an sadiri sa silensyong pag-cruz de mano ni Bichek. Harayo an hiling ni Bichek sa luwas kan vintana. Sa malomlom na panginuron tuminao sa gabat kan tubig an langit na naging uran. Turotadtaod pa uminabot na su orig na waitress. ‘Sir, batag mo tabi.’ Itinuro ni Touran si Voljas sa waitress. ‘Sir, batag tabi.’ Makabungog an silensyo ni Bichek kun kaya pirit na nagkamas-kamas si Touran sa pagtago kan mga piktyur na dara niya. Sa pagsuro-singhot ni Voljas kan saiyang luha buda paghamil-hamil kan batag nagtaram ini: ‘Salamat.’ Ngirit ayam na sana an naisimbag ni Touran. ‘Mainot na ako saindo padi.’ Sabi ni Bichek. Sa pagtindog niya ruminagasa ki makusog an uran. Bakong malinaw an pagkapaaram niya sa duwa dara na kan ribok kan restawran pero sabot ini sa pagwalat niya ki pambayad kan saindang inorder. ‘Mauli ka na?’ Hapot ni Touran mantang tigasundan siya paduman sa pintuan. ‘Ano sa hiling mo?’ Naghahalhal an dila ni Touran. ‘Makusog baga an uran.’ Sinulot ni Bichek an saiyang sunglass. ‘Aram ko.’ ‘Dae mo na kami jajamingan?’ ‘Sa masunod na sana.’ Dae na nag-insistar si Touran ta inubakan na ni Bichek an lollipop buda inihungit na ini. Wara na saiyang makakakontra. ‘Sori palan kun dae kita nalawos ngonian.’ ‘Okey lang. Dakol pa man na kompetisyon na pwede tang entrahan kun saen sirinda-sinda man sana an nangagarana.’ ‘Eu.’ ‘Sige. Sex, sex, sex na lang.’ Sabay daguso sa uran mantang nakakugos sa jacket. Sa pagbalik ni Touran sa lamesa, nahiling niya si Voljas na nagarulongsi na; butog na an mag-inibong na limugmogan kaini buda tigatubtob an lamesa. ‘Sayang kan batag.’ Sabi niya sa sadiri. ‘Tadtaod na ako mahangos…’ ‘Miss! Miss! Tubig tabi!’ kurahaw ni Touran sa orig. Pagkahiling kan waitress sa nahahakog na ukay, masigkat ining luminaog sa kusina asin buminalik tulos na may dara-darang kaserolang may tubig. Dinugdog kaini si Voljas. Sa sobrang pagkakigkig, nahalon bigla ni Voljas an kabangang sapad na batag na tigasapa-sapa niya. Makakahangos na kuta siya kan bigla siyang pangkalon kan kaserolang pinagkagan ki tubig. ‘P-A-A—A---N----G!’ Pagkadangog kan ibang kustomer sa pagkarapas kay Voljas bigla sindang nag-chorus; ‘Putang kasablukan.’ ‘Nom?’ sabay hapot ni Touran buda kan waitress saiya. Ta nasa near-death-experience pa si Voljas wara siyang ibang nasabi kundi; ‘Salamat.’ ‘Mainot na daa si Bichek.’ Sabi ni Touran kay Voljas na nahimasmasan pa sana. ‘Saen?’ ‘Dae ko aram.’ Kung aram sana kan mag-amigo na dae man aram ni Bichek an padumanan niya sa panahon na ito, tibaad dae na sinda naghapot kun saen. Masaen man na baga ako ngonian, hapot ni Bichek sa sadiri. Mauran-uran, malipot, an gabos nakasirong ta habong madumog. Pagkatapos magpangadyi ki uran, dae madara ki payong? Anong klaseng pangadyion an? Kinugos ni Bichek sa daghan an saiyang leather jacket. Napaagi siya sa plaza. Iba na an itsura kan plaza ngonian. Mahiwas pero makapiot. Dakol an nakasirong sa kiosk. Iyo palan. Domingo ngonian. Namaanan nya sa mga nakatambay an nagkapirang pades na bakong maugma sa uran. Tood na sinda sa sirong kan mga talisay na medyo madiklom buda mas maimbong kaysa sa kiosk. Mala ta mas nahihiling. Ano man nanggad kung mag-uran ki buray? Minsan niya pa sanang nadangog an linyang ini sa mga intelekwal na tambay sa may looban pero garong hararom na lugad na naging peklat, dae nya na ini nalingawan. Ano man nanggad? Napangirit siya sa hamis kan lollipop na tigasupsop niya mantang an saiyang liwoy nahahaluan ki tubig-uran. Buray. Mag-uran ki buray. Ano daw an itsura kan tinampong pano ki buray? Ang parat garo kaini grabe. Ang atop. Garo man sana binaladan ki mga badi pag nagsaldang na an aldaw. Siguro kun tugutan man kan mahal na Dios na mag-uran ki buray, iba-ibang klase ini. May buray ki ayam, may buray ki ikos, may buray ki tawo, may buray ki karabaw. Iba-iba. Bata kita pag nagpapangadyi, basta sana. Mawawara na garo an mga rapist sa kinaban kun…mag-uran ki buray. Isipon ta sanang sasakohon ninda ini. Sa pag-agi niya sa lumang harong kan sarong paragibo ki tula, naisip niyang tibaad ipangsira sana an mga buray kan mga tawong nagkakalkal ki basura; kan mga tawong warang makaon. Sa bitbit na mga sako kaini ibaad mawaran ki trabaho an mga prostitute. Buda mas atab na madodonselya an mga lalake. Naagihan niya an sarong metal shop kung saen naka-istar an sarong soltero. Naisip ni Bichek na tibaad magdakol pa an mga gurang soltero sa kinaban kun…mag-uran ki buray. Pano man ang mga bakla? Tibaad maubos sinda. Bakla. An saro sa mga kastigo kan mahal na Dios satuya. Saro sa mga nilalang na nagdadakol maski dae nagbabarados. Pag-abot ni Bichek sa harong ninda, hinuba niya an saiyang sunglass buda kinaag an lollipop sa ash tray. ‘Kuya.’ An sabi kan kuting na puti na suminabat saiya. ‘Pinky. How’s my little sister?’ ‘Huni kuya nagaadal ki voice lesson.’ ‘Marhay an. Ano’ng klaseng voice lesson?’ ‘Kung pano magbatok.’ Napatango si Bichek. Pagkatapos mag-adal ki automotive, nag-aadal ki voice lesson an tugang niya ngonian. Ano daw an masunod? Kuting ka baga ne’ bako man ayam. ‘Sampoli daw si kuya mo bhe.’ ‘Ehem…ehem. Aaar---aar--ngeow!’ Napangirit na sana si Bichek. Saludo siya sa determinasyon kan saiyang tugang na maging singer na mekaniko. Duminagos si Bichek sa saiyang kuwarto sa basement kan saindang harong. Pirang bulan na syang daeng uli-uli ta nagkawat ki d0ta.
* * *
