KARANGAHAN

"Natad kan pagtiwala sa pagkamuot"




Mga Tawo kan Drama

Isko – para bulang, 29

Perling – agom ni Isko, para ataman kan mga masitas sa natad ni Mr. Gonzales 28

Badong – barkadahon ni Isko, 29

Mr. Gonzales – dating kababata na Isko, 29



Oras buda Lugar
Puede kaito; puede man ngonian

An Drama
Enot na Eksena
Domingo. Alas Siete nin Aga. Si Badong buda si Isko tigbubulang an manok ninda para sa tupada tadtaod na udto. Turutadtaod maluwas si Perla, dagit.

Perling: (May darang sigid) Hoy, Isko! Lintian ka. Dai ka pa ngani naglilimugmog, domingo nin pagkaaga aga, manok na naman an tighahapihap mo!
Badong: Uragon ka talaga, Padi. Dapat pano hapihapun mo ngona an agom mo bago an manok.
Isko: Pabayai sana an. An importante mangana kita sa hubod tadtaod na tupada. O ano, maiba ka?
Badong: Aw siempro iyo.
Perling: Ano baya, Isko, dai ka mauli. Dai ka lamang makaisip magsimba?
Isko: Si Perl, man.
Perling: Dai mo ako pag Perl Perl dyan, ha!
Badong: Kasuarin pa naging Perl an Perling?
Isko: Pumundo ka dyan, Padi. (Kay Perling) Ika na sana an magsimba. Ipangadie mo na sana an manok ko na mangana sa hubod ta nganing mabakal ta ka ki bagong bado buda sandal.
Badong: Hoy! Dai mo ngani natutukalan an girise mo ng short, an bado ko pa daw na binakal ko pa kan daraga ako… Hala uli. Pag tiak ta nganing makasubong na ako ta maasikaso pa ako kan natad ni Mr. Gonzales… Dai ka talaga mauli!
Malaog si Mr. Gonzales.
Mr. Gonzales: Maray na aga, saindo.
Perling: (Tigpakaray an sadiri) Maray na aga man tabi, saimo Mr. Gonzales. Pasensiya na tabi kun dae ako naamay ngonian sa indo para mag asikaso kan natad mo. Huni panong agom ko na ini!
Mr. Gonzales: Dai ka na maghadit tabi, Perling. Kaya ngani ako nagdigdi nganing itaram ko sa imo na sa aga ka na sana mag asikaso kan natad ko… Aram ko na kaipuhan nindo ni Isko an kuwarta, dai kamo mamroblema ta susuwelduhan ta ka maski dae ka mag pakaray ngonian.
Perling: (Sa pagkabigla kinaputan ni Perling si Mr. Gonzales sa braso) Iyo, Dios mabalos sa imo, Mr. Gonzales.
Mr. Gonzales: Bako lang iyan. Gusto takang imbitaran kamo ni Isko, ika man Badong ngonian na mismo na aga, duman na kamo magpamahaw sa harong…
Perling: (Sa sobrang ogma, duminukoton si Perling kay Mr. Gonzales) Dios mabalos tabi, Mr. Gonzales… Pasensiya na tabi. Dai ko na kontrolan su sadiri ko sa kaogmahan.
Isko: Nata tabi eto, Mr. Gonzales.
Mr. Gonzales: … Pasasalamat ko lamang sa mga pag taraning ko. Kamo man sana talaga digdi sa barangay ta an medyo close ako. Aram man sana nindo na ako man sana an nag iistar sa harong mi ta an mga parents ko yaon sa estates. Paghale nanggad ninda winalat sako an harong buda tinugon na maray na asikasuhon ko an natad ninda. Aram nindo na dai akong aram sa mga tinanom kaya kinua ko si Perling na mag asikaso kaini. Agriculture graduate siya, bako? Grabe pasasalamat ko sa iya ta magayon buda mabuskad an samong natad… Ining pag imbitar ko pasasalamat kay Perling por dahil sa kagayonan kan natad ko buwenas man ako sa sakuyang buhay … Pano kaya, nakapasar ako sa board exam. Lisensyado na akong Attorney.
Badong: Congrats, Mr. Gonzales! Nadangog nindo eto, Attorney na si Mr. Gonzales. Attorney Miguel Gonzales. Niya, Attorney maduman na kita sa harong nindo?
Perling: (Nirapas si Badong kan sigid) Daing modo! Salamat sa mahal na Dios ta nakapasar ka na Miguel ay Mr. Gonzales palan ay bako palan Atty. Gonzales.
Mr. Gonzales: Kamo daw. Haloy ko nang tigsasabi saindo na Miguel na sana i apod nindo sako. Hanggan ngonian dai ko nalilingwan na magkakarawat kita kan sadit pa.
Badong: Daing problema, Migz. Ok lang na Migz apod ko sa imo?
Mr. Gonzales: Ok lang. Mare na kamo.
Perling: Salamatunon talaga Mr… Migz. Sa agang aga asikasuhon kong maray an natad mo nganing mapaaga an pagburak niya.
Isko: Sige, masunod na sana ako. Igakod ko ngona ining manok ko sa laog.
Badong: Bahala ka, Padi. Enotan ta ka sa pagkaon.
Mr. Gonzales: Dai kamo mamroblema. Dakol eto na pinahanda ko sa katabang mi para sa satuya gabos. Mare na. Sunod ka na sana tabi, Isko.
Maluwas si Badong, Perling buda Mr. Gonzales. Mawawalat si Isko. Nag isip isip nin diit na segundo tapos nagluwas pasiring sa harong kaiba su manok niya.

Ikaduwang Eksena
Domingo man giraray. Mga alas siete o otso nin banggi. Sa may inuman. Nag iinom si Isko. Malaog si Badong.
Badong: Padi, ano ta gare grabe an problema mo bakong gana kita sa tupada kasubago.
Isko: Iyo ngani, Padi gana kita sa purok. Pungal daog ako sa pusta.
Badong: Dipungal, nagtaya ka sa kalaban? ... Lamadang!... Iyan an tigsasabi ko na sa imo, Padi na an pag bulang gare man sana buhay an. Gare sa mag – agom. Ika buda an manok mo dapat gare ika buda si Perling.
Isko: Hamag ka! Si agom palan manok na ngonian. (Maulok an duwa)
Badong: Aram ko, Padi nasasabutan mo ako.
Isko: Iyo nasasabutan ta ka. Pirang beses mo na an tig ngangaspak sako lalo na pag na bubuyong ka.
Badong: Dai man ako, Padi nabubuyong –
Isko: - nakainom sana! (Maulok buda maapiran an duwa) Pirme ka man baga.
Badong: Seryoso na ngani, Padi. Dapat may tiwala ka sa manok mo arog sa agom mo, bakon grabe an tiwala mo sa iya kaya pira na kamong taon ngonian. Kamo man baga giraray.
Isko: Punduhi daw ako dyan kan pang agoman na istorya mo ta dai ka man ki agom. Madangog ako sa tawong may agom na… Nata palan dai ka pang agom ngonian? Oras de peligro na, Padi. Ma lampas na kita sa kalendaryo.
Badong: Iyo ngani. Pihikan pano ako, Padi.
Isko: Pihikan kan angog mo!... Sisay eto su, kan sarong bulan na tig sisine mo. Maorag baga eto. Si … Kris …
Badong: Kristita. Dai naman eto, Padi.
Isko: Uragon ka talaga, Padi. Pakatapos kan gabos, tigdadae mo sana ngonian.
Badong: Bako ako, arog sa imo, Padi.
Isko: Inda ka daw! Ako an may agom. Saro sana an agom ko. Dai nang iba. Ika, bulan bulan iba iba an ilusyon mo. Ano na ngani, Padi?
Badong: Relax ka lang, Padi. Madali na.
Isko: Iyo! Sisay?
Badong: Basta… Aram mo man sana na gusto ko, maaraman kan gabos kun kami na… Pero iba ini, Padi. Talagang iyo na ini, Padi. Oras na lang siguro an tighahalat ko… Dai mo ako pa inomon palan? Puro padigdi mo ako tapos ika sana an mainom?
Isko: (Sa waiter) Padi, sarong beer digdi.
Badong: Bako na matawo digdi, Padi, ano, bakong arog kan dati? Kan dai pa ikang agom, payt an digdi ta. Pirme matawo. Minsan tig agda ta si Miguel. Dai lamang mina jamming.
Isko: Estriktuhon baga mga magurang ka ito puon na na-aksidente su tugang na babaying matua. Ano ngani pangaran ka ito?
Badong: Si Laura.
Isko: Maurag ka talaga, Padi, basta talaga magayon, payt ka sa tandaan.
Badong: Kisay pa man ma mana, bakon sa Padihon.
Isko: Parog mo.
Badong: Bakon nag ilusyon ka duman?
Isko: Gare siya dai.

Maabot su waiter para itao su beer. Ubos na tig inom ni Isko kaya nag order pa siya.
Isko: Saro pa, Pading beer. (Sa may waiter)

Limang segundo na daing taraman.
Ikatulong Eksena
Badong: Mababawi mo man sana ito sa masunod na semana, Padi. Magtubod ka sana ngani sa manok mo.
Isko: Iyo ngani an problema ko, ta sa masunod na semana pa an tupuda. Makaurag pano si Among dai pa man igibong urualdaw. Bakon dati urualdaw an bulang. Anong nangyari ngani kaan, Padi?
Badong: Maray na an sigurado kaysa desidido. May urualdaw man nganing bulang pirme man may dakop. Maray ngani ta tinugutan ni Chief si Among. Bago baga pano an hepe ta hale daang Mindanao. Pungal mahalonon na daa an lagay ngonian.
Isko: Pagol lamang…
Badong: Pira nadaog sa imo?
Isko: Diyes…
Badong: Mil? Diyes Mil? … Saen hale, Padi?
Isko: Kay Misis…
Badong: Dai ka nag paaram?
Isko: Duwang bulan niyang suweldo eto, sa pag ataman niya kan mga masitas ni Mr. Gonzales.
Badong: Migz, Padi.
Isko: Ano?
Badong: Atty. Migz.
Isko: Mr. Gonzales an gusto ko na apod sa iya. Dai na yan mabago… Aram ko kaito, Padi tig kukursunada man kaan si Perling kan nagkaklase pa kita. Nahiling ko nangad su surat.
Badong: Haluyon na eto, Padi. Iyan an tigtataram ko sa imo, Pading tiwala arog sa manok mo… Buda maray baga siya sato –
Isko: Lalo na kay Perling. Buda labot ko kun abogado na siya ngonian. Hambugon man ngani! ... Pero, nata baya siya an tighuhuronan ta?
Badong: Inda ko sa imo. Ika an sigeng pugawak dyan…
Isko: (Mainom kan beer) Aram mo, Padi, ngonian ko lang ini itataram nanaman sa imo. Padabaon ko ‘yan si Perling. Bakong aram mo eto kan diit pa ako magpagadan kan naaraman ko na susuwayan nya ako. Maski ako pakaraw karaw kay Misis habo ko siya mawara sa buhay ko… Nahiling ko pano kun saen niya tinago su kuwarta pakatapos niya magkarigos kasubago na aga. Ibabalik ko man sana pakatapos, Padi ta gusto ko ngani siyang sopresahon. Gusto ko pagkua niya kan kuwarta sa aga, doble na ito – bente mil na. Anibersaryo me baga sa aga.
Badong: Ay iyo palan. Sa aga manangad eto.
Isko: Padi, pagnaaraman ni Perling na nawawara an sinuweldo nya kan duwang bulan lintian… Habo ko siya, Padi mawara sa buhay ko. Ining pag bulang ko... Agihan ko lang ini. Matipon ako. Matipon ako para sa tinuga kong buhay kay Perling… Tapos ako, Pading Mechanical Engineering aram mo an. Pungal na board exam na an. Pirang beses na ako nag take, wara pa man giraray. Bakong nagi na sana ako mekaniko. Dakol baga akong kustomer digdi ka ito. Tig titiwalaan ninda ako, Padi, aram mo an… Di pungal na surunod sunod na bagyo digdi sato. Nawash out gabos, su harong mi, su talyer, su mga gamit ko payt may kaharabasa. Mga tawo talaga buda Dios... Minsan dai mo masabutan. Gare parehas man lang.
Badong: Padi, buyong ka na.
Isko: Bako ako buyong, Padi.
Isko buda Badong: Nakainom lang! (Maulok an duwa buda maapiran.)
Badong: Ano plano mo ngonian?
Isko: Kaya ngani yaon ka digdi. Pinainom taka nang saro. Gusto mo pa? Waiter!
Badong: Dai na, Padi. Tama na.
Isko: Himala. May kalintura ka, Padi. Nag pass ka ngonian.
Badong: Arog man talaga kaan, Padi. Minsan kaipuhan ta magbago. Minsan lang.
Isko: Hare daw ako dyan… Ano na baya? Ano na an gibuhon ta?
Badong: Mag subli ka.
Isko: Sa imo.
Badong: Patal! Aram mo man sana na dai akong kuwarta.
Isko: Kisay?
Badong: Sa may kuwarta.
Isko: Kisay ngani? Dakol na may kuwarta digdi sato pero aram ko na dai sinda mapasubli na arog kaito kalangkaw na wara sindang pabor na papagibuhon. Arog kaan ka lapa digdi sato, aram mo an. Isipa man daw, Padi!
Badong: Gabos baya arog kaan digdi sa barangay ta?
Isko: Iyo!
Badong: Sigurado ka? Minakakan ka pa sana duman…
Isko: Dai na sana! Aram ko abogado siya pero nunka ako mahagad na tabang sa iya. Hambugon! (Sabay kuspa)
Badong: Padi, huna huna mo sana an. Maboot si Atty Migz. Dati tang kababata. Narumduman mo kaito pirme kamo kaan magkaibahan. Sa badil badilan ngani kamo pirme an makasurog. Inda man daw kun nata nagbago yan ngonian. Baloon ta lang, Padi. Ibahan taka. Palumuyon mo an puso mo, Padi. Isipon mo kun tawan ka ni Migz ki dies mil baka ngani dai ka na pabayadon. Dai ka na mabayad dai pa mawawara si Perling kan buhay mo.
Isko: Inda man daw, Padi kun nata na wara su pagigin ugos mi kaan. Basta kan puruunan kan pagklase sa high school kan nag pa Manila siya, pagminauli digdi gare dai naman nakakatino. Gare nag iba na siya, Padi.
Badong: Mala dai mo man siya tig titino. Nata kami. Nagkasupogan sana kamo kaito hanggan pinalaba nindo nin maray. Pero sa hiling ko ngonian gusto niya magkaranihan giraray an buot nindo, Padi. Gusto niya magtao kun ano an mga sobra sa iya… Baloon ta lang, Padi.
Isko: Hambugon pano… Pero dai man ki mawawara… Ibahan mo ako, ha, sa aga?
Badong: Sa aga? Nata sa aga pa? Puede man sana ngonian? Narumduman mo su tinaram ko kasubago. Kay Misis mo eto na kuwarta. Dapat pagkaaga aga, mabubutbutan ni Perling su kuwarta niya doble na eto ta kun dae baka magpagadan ka na. Iyo?
Isko: Iyo na. Maduman kita. Mata pa daw eto?... Ika an magkahuron, iyo? Ano daw, Padi kun ika na lang.
Badong: Pagol lamang.
Isko: Pano banggi na, dipisil ta hanapon naman ako kaito ni Misis buda malamang naaraman na kaito na nawawara su kuwarta niya.
Badong: Iyo mananggad, Padi ano? Sige, Padi, ako an bahala. Ako na makihuron kay Migz.
Isko: Sige, Padi maduman na ako paka bayad ko digdi.
Maluwas si Badong enot. Pakabayad nagluwas naman si Isko.

Ikaapat na Eksena
Mga pirang oras makalihis sa Ikatulong Eksena. Sa harong ni Isko buda Perling. Dagitonon si Perling. Payt an hanap kan kuwarta nya. Maabot si Isko.
Isko: Perl…
Perling: Dai mo ako pag Perl Perl dyan, ha! Haen su kuwarta ko?
Isko: Su aren?
Perling: Aram kong nadangog mo ako. Kasubagong aga, yaon digdi sa wallet ko su duwang bulan kong suweldo kay Migz. Ngonian wara na. (Itatapok kay Isko su wallet na nakalikay man.)
Isko : Migz, na palan ngonian an apod mo sa abogadong eto. Para sakuya Mr. Gonzales pa man giraray siya.
Perling: Labot ko kun ano an iapod ko sa iya. Buda dai mo daw siya pag paparakalabanon ta maray ngani may natatao siya satuyang pang urualdaw ta samantalang ika –
Isko: Ano ako? Sige isuriyaw mo na madangog kan bilog na nasyon na an agom mo tambay buda para bulang!
Perling: Bulang … Tama… Ginamit mo su kuwarta ko sa pag bulang. Dai taka mapapatawad.
Isko: (Marani kay Perling.) Perl, Perl, Perl, patawadon mo ako. Patawadon mo tabi ako. Dai na ako mautro. Kinua ko ito nganing madoble ko ta gusto takang sopresahon sa aga para sa satuyang anibersaryo.
Perling: Ngonian maogmahon na ako kan ginibo mo. Iyan panong sugal mong an dai mo napupundo. Dai ka man nangangana. Pirang bises ka nang nadadaog… Habo ko na. Dai ko na kaya, Francisco. Dai ko na kaya an buhay ta. Habo ko na!
Isko: (Kukuguson si Perling.) Perl, saro pa. Saro na sanang tsansa. Ipopromisar ko na mahanap na ako ki trabaho. Dakol ako na gustong mangyari sa pamilya ta.
Perling: Pamilya. Tig apod mi ining harong na pamilya. Haen an mga aki ta. Haen an mga aki ta, Fransisco. Nata wara pa kita hanggan ngonian? Mala dai ta pa kaya magbuhay kun may aki na kita, iyo baga an pirme mong tigtataram. Ma apat na taon na kitang kasal hanggan ngonian dai ka pa ki permanenteng trabaho.
Isko: Perlita, maherak ka sako. Igwa akong plano. Sa masunod na semana, may nakahuron akong Manager sa saod. May bakante sinda.
Perling: Bakong iyo man ‘yan an tinaram mo sako kan sarong semana.
Isko: (Suriyaw na maray.) Nata dai ka sako nag dadangog?!
Perling: … habo ko na… (Makua an mga bado niya nganing ikaag sa maleta.)
Isko: Perlita, masaen ka?... Ibalik mo an mga gamit mo… Perlita, saro…
Perling: Ano? Kukulogon mo na naman ako arog ka ito. Huna mo napatawad ta ka na kan pagkulog mo sako kun buyong ka na naguuli digdi sato buda tig pipirit mo ako na makipag ano saimo… Habo ko na, Isko… Patawadon mo ako… (Balik pag impake kan mga gamit.)
Isko: Dai ka maghale, Perling. Maherak ka sako… Perling, punduhon mo an. Punduhon mo an sabi…
Bubutungon si Perling ni Isko sabay pag parasampilong ka ini hanggan nakua ni Perling na tuhudon si Isko. Sabay hale ni Perling paluwas sa harong. Nakulogan si Isko. Pirit na matindog.
Isko: Perling, masaen ka? Padaba ta ka!... Putang kulog!... Dapat makasubli si Padi nganing bumalik sako si Perling… Padaba ta ka.
Paluwas na kuta si Isko kan paglaog ni Badong.
Ikalimang Eksena
Badong: Padi, masaen eto su, Perling? Anong nangyari?
Isko: Naaraman niya, Padi… Gusto niya ng humali. Babayaan niya ako… Dai siya sako nagdadangog… Nakulog ko siya, Padi.
Badong: Saen? Ano an ginibo mo?
Isko: Tig para sapak ko siya, Padi…
Badong: Padi, babayi baga sinda. Dai man tigkukulagan an mga babayi. Gare mo man sana sinda ina.
Isko: Padi, itutuga ko na sa imo. Maraoton ako na agom pero kaito pa eto. Kaito nakukulog ka an si Perling, tigpipirit ko an. Pero, Padi ngonian dai naman. Kasubago lang. Importante siya sako, Padi, aram mo an. Padabaononon ko siya, Padi.
Nagparahibi si Isko. Si Badong tulala, gare may tig papara isip. Dai nya man nadadangog o nasasabutan an tigpaparataram ni Isko.
Isko: (Pirit tig papaalo an sadiri.) Padi, musta na su lakaw mo kay Migz? … Padi?!
Badong: Ano, Padi?
Isko: Nakasubli ka, Padi ki Attorney?
Badong: Iyo ngani an problema, Padi.
Isko: Problema?
Badong: Kaipuhan mo, Padi na pahiwason an pag iisip mo sa naaraman ko ngonian, Padi… Ipangako mo na dai ka ma react na maray digdi. Kalmado sana kita. Ipangako mo? Iyo?
Isko: Iyo!
Badong: Tukawe… Pag abot ko duman … ka Mr. Gonzales… pinalaog niya ako. Nag istoryahan kami. Kan naparong niya na nakainom ako, inimbitaran nya ako na mag inom kan estateside na inomon duman sa iya. Sa kuwarto niya ngani kami nag inom, Padi… Nabuyong, padi si Mr. Gonzales. Dai man palan sanay siya mag inom… Buyongon, Padi. Ata nagparabahog na pato… May tinuga siya, Padi. Sa sobrang kabuyongan, Padi… tinuga nya… na may relasyon sinda ni Perlita Bragais.
Isko: Sisay?
Badong: Perlita Bragais… An saimong agom. Si Perling.
Isko: Tigkakarawan mo ako, Padi. Buyong ka naman…
Badong: Tunay, Padi. Padihon taka, aram mo an. Yaon ako pagkasal nindo sa huwes. Ako an nag sumpa na magin Best Man. Dai ako saimo mautik. Narumduman mo su inisturyahan ta kasubago sa inuman. Tiwala, Padi. Ako eto.
Isko: Pano nya sinabi? Nata nya nasabi?
Badong: Buyungon ngani. Sinabi nya, Padi habang tig iimagine niya sinda daang duwa sa kama.
Isko: Hayop.
Badong: Huni pa an nabasa ko, Padi sa surat na nabutbotan ko sa drawer niya ta nangiturug na sa sobrang kabuyongan. Naka computerize… Huni an surat. (Iaabot kay Isko su surat.) May plano sinda maghale sa aga…
Isko: Sa aldaw kan anibersaryo mi.
Badong: Sa aldaw kan anibersaryo nindo.
Isko: Hayop siya! (Sabay buhat)
Badong: Masaen ka, Padi?
Isko: Bago ako mapagadan, gagadanon ko ngona sindang duwa.
Badong: Padi, palipoton mo ngona an isip mo. Kaipuhan mo ipaibabaw an rason kaysa –
Isko: Di puta! Anong rason rason an kaipuhan pa dyan. Padi, dai mo namamatean an namamatean ko. Su pinakapadaba mong babayi sa bilog na pagkatawo mo. Tinukal mo sa magurang mo, sa mga tugang buda mga manongod mo, tig kakayo sana kan iba. Puta siya! (Mahale na siya kan pinugolan siya ni Badong.)
Badong: Padi, kumalma ka.
Isko: Salvador! Habo ta kang magin parte kan pagkalakaga kan buot ko. Butasan mo ako. (Habo butasan ni Badong.)
Nagbungagan su duwa. Nakahale man giraray si Isko.
Ikaanom na Eksena
Mawawalat si Badong sa harong ni Isko. Tigmamate niya su pakapanga sa iya ni Isko. Makirikiri dangan mangirit na diit. Nagpuon siyang magpakaray kan mga bado ni Perlita. Imbes na ibalik sa kabinet, tigtipig niya ining maray pasiring sa maleta. Mantang tigigibo ini ni Badong, maray kun may “background music” na medyo klasikal. Mas magayon kun orihinal na musika an makrear. Matatapos ni Badong an gibo niya. Maogmahan siya na aray. Kukuwaon niya sa saiyang bulsa an sarong bago buda nagkikintab na relo. Isusulot niya ini. Hihilingon.
Badong: Tamang tama…
Biglang malaog si Perlita.
Perlita: Arin an tamang tama?
Badong: … an saimong pag abot.
Perlita: Sinulot mo na palan?
Badong: Siempre, basta hale sa padaba ko.
Makugos an duwa.
Perlita: Dai ako papatawadon ni Isko.
Badong: Lalo na ako…
Perlita: … Pero bako na ako maogma.
Badong: Paoogmahon taka.
Perlita: Badong.
Badong: Perlita (puede sinda maghadukan o magkugusan na maray; mas maray kun maghadukan nganing maekspresar su haloy na dai nagigibo).
Perlita: Naghahalat na su tricycle.
Badong: Maabot naman si Isko.
Perlita: Haen si Mr. Gonzales. Kaherak man siya. Nadamay ta.
Badong: Maogmahon eto ta minaabot pa sana hale sa America su mga magurang niya. Masasabutan niya eto. Maray na tawo si Atty. Gonzales.
Perlita: Iyo … Pano si Badong?...
Badong: Maabot an panahon niya … an kaogmahan niya –
Perlita: na bako sana hale sa iya –
Badong: kundi hale sa duwang nag miminuutan.
Perlita: Pero kasal kami.
Badong: Sa huwes… Sa Dios dapat nganing dai talaga puedeng pagsuwayon… Nata palan dai mo tigtaram sako na tigkukulog ka niya kaito? Sala siya duman.
Perlita: Napundo naman pano… Habo taka na na mag para isip…
Makugos an duwa.
Perlita: Dakol akong naadalan sa harong na ini.
Badong: Pasensiya ka na, Padi… An pag agom gare pag bulang minsan – dapat su manok mo may tiwala man sa imo bako lang su para bulang.
Perlita: An sakuyang mga pananom sa natad ni Mr. Gonzales, may mga tiwala sako siring kan pag tiwala ko sainda kaya sinda marambong buda magayon pag parahilingon sa hardin ni Mr. Gonzales.
Perlita: Saen palan kita maduman?
Badong: Bakong napaghuronan ta na an?
Perlita: Sige lugod … Maduman na kita?
Badong: Handa ka na palan?
Perlita: Ika, iyo na?
Badong: Mare na …
Perlita: Haen su gamit mo?
Badong: Yaon na sa waiting shade.
Maluwas su duwa na magkaakbay. Si Badong bitbit an maleta.

Ikapitong Eksena
Malaog si Isko sa harong. Naghihingal gare ayam. Nagmamadali. Tig hahanap si Perling – su gamit… Pero wara na siya.
Isko: Perlita… Perlita… Perlita… Perlita!

Maluwas siya sa harong. Mahanap ki Perlita sa kada tawong masabatan niya. Puede man siya magin bua na ki kakahanap.

Isko: Perlita?.. Nahiling mo tabi, si Perlita? Su agom ko. Padabaon ko siya. (Mahibi dangan maulok) Burak … Bulang… Manok… Tukis… Natad… Pagkamoot… Tiwala… Burak… Bulang… Kautikan!

Madalagan paluwas kan entablado.
Katapusan.


* * *

SA ISYUNG INI:
1. DUWANG BANGGING KUGOS ni Jaime Jesus U. Borlagdan
2. HAWON KAN HAGBAYON ni Noel Dorente
3. ANG LYABE SA TUNINONG NAKUA SA PAGDAKOP NIN HINANGOS ni Frederick Lim
4. MGA PESTE SA KABASAN ni Richard Madrilejos buda Christian Llorca
5. ICE CANDY ni Julius Bariso

I
Ginamit ninda an bangging garo kurtinang paiplian kan daragang masanli kan saiyang bestidang pangkaturog. Digdi sa makahoy na parte kan unibersidad, sinda na sana an natadang nakatukaw sa mga tambayan kan mga estudyante. Sa banaag kan bandalang patenteng bumbilya sa kanto kan faculty center, magkakugos sinda, dawa maalingahot an banggi sa uran na
pirming garo paabot pero dai nagtatakdag.

Dai sinda nagtataram, magkakugos sa kahoy na bangkong pahingaloan kan sarong organisasyon. Ata garo sinda an nagmukna kan katoninungan kan palibot. An solamenteng naggigibong tanog iyo an paminsan-minsan na awtong nag-aagi sa tinampo sa puro kan kakahoyan. Piniyong ninda an saindang mga mata, buda arog sa butang pigkakapkap an kinaban, hinanap ninda sa diklom an dalan kan saindang mga lawas. Sa lambang laog ninda, sa saindang mga rarom kun sain an perpekto nindang mga sadiri nakalaom, nagkakamang pasakat an pagmawot na makigsaro. An maisugpon an saindang mga tampi, an puro kan saindang mga lawas, an hampas kun sain an dalagan sa pagtambak ki buwelo sa mga paa, ilulukso digdi sa hudyan na tuntungan pasiring sa solar kan mga nakakalataw. Sa saindang mga takyag, nagtutulay an hukol kan nagbabalinghaw na dagat, sagkod sa tampi kan saindang mga guramoy. Muyang anodon an kakugos pasiring sa lawod kan saindang rarom.

Ata kun ibubugtak sinda sa sarong vacuum, o sa laogan na dai kayang dunuhon kan paglungas kan oras, kan pagrupo kan saindang mga tulang o pagkagaba kan saindang laman sa ogot na pagmawot, daing sagkodan an kugos na ini, an pagbutong na ini kan kakugos. Ta nuarin mo makukuang mailaog sa sadiri mo, an saro na pigkukua ka man para mailaog sa sadiri niya? Itsura ninda an halas na pigbubukod an ikog, na kun madakop, kun makagat, ini an simbolo kan kagabsan, an talimon kan Kagurangnan, an Kundalini, an perpeksiyon na nagbubugkos sa kagubutan; an gamot na nagtatakod sa mikrobyo sa mga bituon.

Pero dai sinda sa laogan na ini, dai pa, yaon pa sinda sa laoman kan saindang mga lawas, na bubuhian sana sinda sa oras kan kagadanan. Kaya sa tahaw kan kaawagan na panahon an kagdaog, an kugos na ini an solamenteng saindang magiginibo, an sagkodan kan saindang makakayanan, an pirang dangaw hali sa natitimakan, an paglayog kan mga daing pakpak. Pero mala ta tunay an namit kaini, gurano man kadiit, ootrohon ninda, dawa pa aram na dai man kaya, an pagbalo. Bubusulon sinda kan ilusyon na may nabago sa kada balo, na nadudugangan an rani kan nungka dai maaabot.

Kaya nagbalik sinda sa lugar kun sain enot sindang nagduotan. Pirmi sindang mabalik digdi kun muya nindang sarama an paghanap kaitong dai pa naaabot. Ginibo ninda an gabos na posibleng abrasa kan mga kamot. Kada pag-otro kan pagbalo, sarong timak sa tangga sa hagyanan na an puro, an pinakaitaas, dalan pababa, pabalik sa puon. Hali digdi, an kamot kan lalaki nagluway-luway pasakat sa takyag kan kakugos, nakasampot ini digdi bako sa paghapros kundi duon na paggusgos. Garo bulawan su unit kan babaying pigpapasilyab, garo alang na kahoy na pigpapagkutan, garo suanoy na lamparang pigpapaluwas an genie. Lalong nahigot su piyong kan babayi, su kapot niya sa takyag kan kakugos arog sa nahuhulog. Sa kipot niyang ngimot nagpirit an sarong naipit na utnga. An duwa niyang hita pirit niyang pipagtagbo.

Gamit an sarong kamot, inuyon kan lalaki su payo kan babayi pasiring sa saiyang liog, buda sa maribok na hangos sinangab niya su parong kan buhok buda alimpuro kaini. Naparong niya duman an sangaw kan lawas kan kakugos, nagsasalak sa hamot kan syampung ginamit. Naisip niya su itsura kan babayi mantang nagkakarigos; napagugom siya sa buhok kaini. An mainit na hangos kan babayi nagtatablada sa liog na nakadukot sa dungo buda ngabil niya. An maaskad na hinang na nagsasalak sa kulon na ihinaplas digdi kan lalaki garo maharang na alak sa saiyang ngabil. Sinusog niya kan saiyang ngabil an burabod na pighahalean kan nagdadalnay na hinang. Ginuyod niya an mayumok niyang ngabil sa nagpupurupulsong ugat-jugular, buda ikinurit kan saiyang dila duman an sarong dumog na dalan. Naghihigot an gugom na nagputos sa saiyang buhok.

Luway-luway binutong kan lalaki parayo su payo na sakat-baba sa saiyang liog sagkod sa garo na ini nakatangad. Nagmuklat su lalaki. Nadudungawan niya su pandok kan kakugos, nagkakarigos ini sa banaag kan patente, dumog an ngimot ki lana kan saiyang hinang. Nagsusuway-suway an ngabil sa kada hararom na pagsurop sa mga hangos. Garo ini usang nauutusan sa litag. An bukang ini garo kwebang an laog anas tubig, maragkot an namit sa tubo kan lumot. Ininum niya an kaluyahan na ini, an saindang mga ngipon nagbubungguan sa enot. Dangan hali sa saindang mga laoman, nagsabatan su mga dila, matábang na mga kasugpon kan saindang mga guramoy na an solamenteng mawot iyo an dumuot.

Duotan an gabos na ibabaw kan lambang saro: kun hurop-huropon, bako man baga orog na siram an pagmating ini sa satuyang mga ngimot, pero an katunayan na laogon ka buda ilaog mo an tagong parteng ini, na mala sa pakaaati kaini kun iisipon, kaipuhan ining itago, igwang siram sa isog o dawa kusog ki buot na pumasuklob sa pagmawot na saparon an bagay na ini, kaysa sa masupog sa kinaban. Orog sa gabos, magayunon bagang lenggwahe an sarong hadok. Sa pagsayaw kan sayaw kan nagsisigayan na halas kan dila sa laog kan duwang kwartong pinagsaro, naitataram kan naghahadukan na mamunduon an kinaban, sa pagrupog kan mga pangangaipo kan lawas buda daghan. Naitataram man ninda na anong gayon kan kinaban pagnagkakatuparan na an duwang kamunduan. Kaya niyani sa piyong tang mga mata, mantang piggigibo ini, mamamate mo an pagtalibong kan gabos, ta oras na namate tang dai na kita kabilang digdi sa dagang panuon ki pagsakit, nakakatalingkas kita sa lubid kan grabidad, arog sa mga satelayt na nagpapataw-pataw sa kahewasan, igwang sadiring pagtaririk, sa sadiri, perpekto.

Pero tuminipwas su babayi. Sa bagong muklat nindang mata, nagtatararirik pa an mga kakahuyan buda mga ilaw sa palibot. Uminulok su babayi, dangan hinapros su pisngi kan kahampang arog sa kabayong pigpapatunong kan saiyang sakay sa tahaw kan ogot na pagrabas. Sa mata kan lalaki an kahaputan sa mata kan sarong maisog na hayop sa laog kan laoman. Initaas kan babayi su saiyang relo, dangan duminalagan ini pasiring sa direksiyon kan mga kwadradong ilaw sa itaas kan mga anino.

Tadtaod, pagpiyong ninda, nakahigda sa magkasuway na kama, malulula sinda kan nagtatalibong pang diklom.

II.
...Dangan sa hudyan, pasiring sa sulnupan, giraray sinurop hali sa kinaban an liwanag. Sa unibersidad, sa makahoy kaining parte, nagbururak na ki liwanag su mga poste. May makangalas na ogmang namate an lalake kan nadakop niya an tanawon na ini. Bakong para sa nagkapira ngani satuya pwede kang maghagad pagnasuwertehan mo an durungan na pagpatente kan mga poste. Pero pwedeng dai aram kan lalaki an superstisyon na ini, o dai sana siyang maisip na ihagad, kaya hiniling niya sana an
paglataw kan taraytayan na matalimon na liwanag sa harayo. Turutadtaod pa maabot na su pighahalat niya.

Hali sa diklom na nilaogan kaini kan sarong banggi, nagluwas su babayi ikim an nakalukot na banig. Pigkalag-kalag kaini an palibot, arog sa dayong minasampot pa sana sa bagong lugar. Aram kan lalaki na hali digdi sa natutukawan niya, dai siya tulos mahihiling kan babayi sa lipod kan taraytayan na mga tent kan mga tambayan. Nakakua siyang gayon, buda hali sa gayon na ito nangungutok na ogma, sa itsura kan babayi na luway-luway na nagpapaso sa sadit na dalan pasiring sa saiyang natutukawan. Pwede niya naman kutang sabaton na ini, ipaaram na yaon na siya, pero muya niya sanang hilingon an katagbuan, mantang nagsusulo ini digdi sa makatakot na kakahoyan. Ngonian na banggi namate niya an kaduratan kan para-lupig mantang pig-aabangan kaini an saiyang lulupigan. Sa pagpugol kan pagpusngak kan ngarak-ngak sa sadiring karaw, garo pigbibiribid su gabos na yaon sa baba kan saiyang tulak. Haranihon na su babayi sa natutukawan niya kan bigla ining tuminunong sa tahaw kan dalan, dangan nagkalat-kalat. Namalisyahan na daw siya kan pigtataguan? Tuminindog na su lalaki pasiring sa dalan. Ngonian na banggi saro siyang hayop na makinit sa paon.

Nahiling kan babayi su anino hali sa saro sa mga tambayan, tuminindog ini sa tahaw kan saiyang aagihan. Dawa dai niya pa mamidbidan, ta sa tama kan banaag sa llikod kaini an itsura purong diklom, aram niyang iyo na ini su naghahalat saiya. An aninong ini, garo baga ini pinaknit na retaso hali sa kagabsan kan diklom kan kakahoyan. Aki kan diklom kun sain an gabos na dai niya mahurop-hurop na gayon kan namarakmakan na lugar, ginibong konkreto. Ta kan tuminunong siya sa tahaw kan dalan buda nangalagkalag, ruminuso baga saiya an dai masabutan na gayon na ini, na naikumpara niya sana sa sarong suanoy na rona. Sa kawat kan patente buda diklom an mga tambayan garo mga payag kan sarong mauswag na balangay. An mga kahoy na dai niya aram kun pira na an edad garo siya mismo an nagtanom. Ini an kakahoyan sa mga osipon saiya kan saiyang mga iloy sa pagpakaturog saiya. An kahadean kan nag-iiristar sa lipod, an mga dai nahihiling. An kakahoyan na ini na anas kagubutan ginibong solido kan pagkagurubot kan sanga, pagsarabod kan gamot; garo baga an pelikula sa laog kan saiyang daghan pigpapalabas sa telon sa hampang niya. Kan nasabutan niya ini, pinangruluya baga su saiyang tuhod sa takot sa sobrang kagayunan. Kaya siya napatunong. Pero ngonian na buminalik na su saiyang kusog, kan naubatan na siya sa halipot niyang pagkabuyong, buminuskad sa pandok niya an sarong ulok. Ulok na kun huru-harani sana su lalaki pwedeng napaatras ini. Ta su ulok pwedeng batakon an ordinaryong salming sa paghurma kaini. Ta ini su ulok kan mga dai nahihiling na sa orog kagayon matirindog an barahibo mo sa luong. Ta ngonian na banggi, isinanli kan babayi su saiyang elemento. Ngonian na banggi siya an engkantada sa kakahoyan na ini. Buda an aninong ito na daing patabing nagsabat saiya— an saiyang kukursunadahon.

Imbes ranihon su lalaki na pirang lakad na man sana hali sa natitindugan niya, pinasunod niya ini sa sarong apod na garo may pigkakawikaw na tursido sa puro kan saiyang muro. Dangan luminiko sa maawot na gilid kan dalan pasiring sa kakahoyan. Nakigkig kan dai niya pigpinsar na gibo kan babayi, garo su lalaki sirang nabanwit sa ngimot, daing laban na nagpabutong sa naghuhukol na muro kan babayi. Marambong an diklom sa kakahuyan, an solamenteng nagtuturo saiya kan agihan iyo an naglalaad na unit kan babayi sa kadikluman. Sa okod kan lalaki sa pinunduhan ninda pagkatapos kan dakol na pasikot-sikot sa nakabalandrang gamot buda sanga, iyo na ito su tahaw kan kakahoyan. Sa irarom kan sarong marambungon na akasya, naghanap su babayi, gamit an malamting liwanag kan mga patenteng nakasagom sa dahon, ki daga na daing nag-uuruldot na gamot. Kan nakakua, biniklad niya digdi su dara-darang banig, nagkalat-kalat sa palibot dangan saro-sarong tinangkas su saiyang sapatos, bestida, sagkod putos. Sa kadikluman, luminiwanag siyang garo tore ki asin. Garo siya aparisyon, sarong milagro digdi sa kinaban ki maharaphap buda alang na kahoy. Huminigda siya sa banig, garo agang luway-luway na nagsusuklob sa turog na kinaban. Mantang piggigibo ini kan babayi, daing hiro-hiro su lalaki sa saiyang natitindugan. Garo sa isip niya nagdudungan an pagkasabot buda dai pagkasabot sa mga nangyayari. Garo siya su nagbabalinghaw na torong pinatadong kan sarong boses na mahamison. Kan inabot saiya kan babayi su takyag niyang naglalaad, nagkatararag su saiyang sulot. Dawa ngani an dadakupon niya magaroon nang nakalitad, garo pa madakop ki maulamon na bayong su pagdiit-diit kan lalaki pasiring sa banig. Sa nag-aagdang ibabaw kan babayi, winagas kan lalaki an lawas niyang silo. Sa piyong niyang mata, yaon siya sa lugar na patos ki yelo, mapution na lugar, nagsisilyab sa linig an mga bulod. Nahigot sinda, arog kan mga bagay pag ikaag sa tamang lugar. Marurumduman sa itsura ninda ngonian su mga platong hipidon an pagkataluntong, mga bloke ki sementong masarigon an pagkakasugpon, o mga librong dasokon an pagkataraytay sa estante. Pero, bakong arog sa mga bagay na ini, naghihiro sinda, bakong dungan arog sa martsa kundi magkauyon arog kan duwang boses na an saro halangkaw ki sarong iskala. Mantang an duwang braso kan lalaki nakatadok sa dagang garo poste, nakakulambitay man su sa babayi sa abaga kaining garo mayumukon na kurtina. Sa pagsabatan kan hiling kan duwa nindang pusod, su hita kan babayi pakpak kan agila sa pinakahalangkaw kaining layog, mantang su sa lalaki nakadukong kamelyo sa pagsurop kan owasis. An saro sainda dagat, an saro sainda barko, an saro sainda bagyo, an saro man kahoy na itarasan ki dahon. Arado buda daga, huyop buda bintana. Nugad pareho. Sa mga nag-aaraging awto sa harayong tinampo, sinda an mga lansaderang nagpapagkot kan krudo, sinda an nagkakaragatan na mga giriting-giting sa mga gear kan makina.

Kadaklan kan mga tawong nasapar na an arog kaining pagmati an minaapod kan bagay na ini bilang konsumasyon kan pagkamoot. Sa arog kaining dipinisyon, ini na an orog na paagi ngani makaputan an sarong daing lawas, sarong abstraktong konsepto kan pagpadaba. Garo ini pagkaag ki hagyanan sa paros ngani pumudo ki bituon. Igwa ugaring na ilusyon sa puon kan hagyanan. Pagminaanan mo an puro kaini hali digdi, garo duru-diretso sa bagay na pig-aabot. Pero pag nasa puro ka na, an bituon dulo pang minarayo kaysa kan pighihiling mo ini hali sa baba. Sa puro baga an pinakamakulog na parte, ta mahapot ka, ano na ngonian? Kun may pagkamoot, tunay na konsumasyon ini kan pagkamoot, pero kun wara, konsumasyon sana ini. Tunay na maray na ehemplo ki kamunduan an itsura kaining yaon sa puro kan hagyanan, pig-aabot an dai man maaabot, pero orog pa diyan, bakong an itsurang ini an dipinisyon ta bilang sarong tawo? An bituon sarong paon sa banwit. An hagyanan an otik na paglataw para sarong mga minuknang daing pakpak.

Ini gayod an naiisip kan duwa mantang magkatubay sa banig, nakamaan na ngonian sa pulang langit kan syudad. An pakunswelo sana pagkatapos kan gibong ini ay an kalinawan. Turutadtaod pa, tuminanog na su alarm kan relo kan babayi. Dungan sa pagpasa kan ilusyon dara kan sagugurang na osipon. Sa hudyan, naisip niya, pagkatapos kan gabos an nawalat sana saiya iyo an sadiri. Daing taramon na nagtindog su duwa. Mantang piglulukot kan babayi su dara niyang banig, daing hiro-hirong nakatindog su lalaki, pighihiling bako siya kundi an hinalean kan waragas na ilaw na dawa puro-pano nagtataong malumlom na liwanag digdi sa makahoy. Nata dai niya ini hilingon, ngonian na napatos na giraray ki bado su laad na nagbutong saiya pasiring digdi sa diklom. Igwang ulok na nagisi sa pandok kan lalaki, hali su liwanag sa sarong patente sa building sa harayo. Nata dai siya magi-ulok, na kun kasubago an huna niya kaini sarong syudad na puros kristal?

Sa luwas kan kakahoyan, nagtunong su lalaki buda babayi sa lugar kun sain kuta sinda masabatan. Nakaduko su lalaki sa saiyang sapatos na hurulkas na su sintas, su babayi man sa bestida niyang madahunon. May nag-aging awto sa tinampo sa uro-inutan. Napahiling su babayi sa direksiyon kan agrutong pero an nahiling niya duman iyo su pagpirok kan pulang mata sa tore sa harayo. Nagtanog giraray su saiyang relo. Isinuksok kan lalaki su duwa niyang kamot sa saiyang bulsa, pinakaray kan babayi su saiyang buhok na naghuhulog sa tahaw kan saiyang pandok. Napahiling saiya su lalaki, hiniling kan babayi su paghiling saiyang ini. Nagi-ulok sinda parehas. Buda mantang nag-uulok sinda nagsabatan su saindang mga takyag sa saro pang kugos. Sa kun sain sa kakahoyan may kahoy na nagbutas na kan hudyan niyang dahon, pagkaaga, mapuon na an paglapa kaini. Dai napupundo an ulok kan duwa, garo pagbuhi kan gabos na napurnadang narakngak. Nagtanog giraray su relo kan babayi. Lalo sindang nag ula-ula ki ulok, sagkod sa matumba sinda sa mabatirison na dalan, magkaturusok kan mapanas na gapo. Nagkukulog na an panga ninda sa ulok, nagtatanglay na an saindang tulak, pero dai ninda matunong su pag-ulok. Binaratikal kan lalaki su mahewas niyang sapatos, ginurubot kan babayi su pinakaray na buhok, buda nag-ulok pa sinda. Nag-ulok pa sinda na dawa nalipudan na kan diklom an lambang saro pasiring sa magkasuway nindang uulian, nadadangog pa an magkasuway nindang ulok. Sagkod sa mapara ini buda an mawalat digdi sa lugar na binayaan nindang duwa iyo an kamunduan na wara man ki nagsasapar. TAPOS